Dzisiaj (23 czerwca) obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kobiet w Inżynierii. To ważny dzień ze względu na przekaz jaki ze sobą niesie. Wydarzenie to ma podkreślić rolę kobiet w inżynierii. Jego celem jest również zachęcać kolejne pokolenia dziewcząt, aby swoją przyszłość wiązały właśnie z tą dziedziną. Początki święta związane są ze Stowarzyszeniem Kobiet Inżynierów (ang. Women’s Engineering Society - WES). Pierwszy raz Dzień Kobiet w Inżynierii obchodzono w Wielkiej Brytanii 23 czerwca 2014 roku. Został zorganizowany w 95 rocznicę powstania WES. W 2016 roku patronat nad eventem objęło UNESCO. Rok później uznano je za wydarzenie międzynarodowe.
Z tej okazji chcemy pochylić się nad rolą kobiet i nad ich dokonaniami w inżynierii. Pokazać ich siłę i determinację w dążeniu do celu. W jaki sposób stały się inspiracją dla przyszłych pokoleń pań. Jak nadal motywują dziewczęta, te młodsze i te trochę starsze, do realizacji swoich marzeń. Przybliżmy, w tym artykule, sylwetkę jednej z nich.
Należała do grupy tych niesamowitych kobiet, które wywarły wpływ na historię. Lubiła swoją pracę i potrafiła się w niej zatracić. Była naprawdę dobra w tym co robiła. Cicha i skromna, zmieniła los świata i przyczyniła się do uratowania milionów ludzkich istnień.
Joan Clarke…
Jaka jest jej historia?
Początki
Joan Elisabeth Lowther Murray urodziła się 24 czerwca 1917 roku w West Norwood, w Londynie. 🇬🇧 Największych osiągnięć dokonała zanim wyszła za mąż, z tego powodu najwięcej informacji o niej znajdziemy pod jej panieńskim nazwiskiem Clarke. Joan dorastała w czasach kiedy kobietom trudno było pokazać swoją wartość. Nie stanowiło to dla niej przeszkody, by dawać z siebie wszystko w tym co akurat robiła, czy to była nauka, czy następnie praca. Ukończyła szkołę dla dziewcząt Dulwich High School i w 1936 zdobyła stypendium do Newnham College w Cambrige. Clarke posiadała wyjątkowe zdolności matematyczne. Dlatego w latach 1937 i 1939 była pierwsza na egzaminach poszczególnych etapów studiów, tzw. “Part I” i “Part II”, w “the Mathematical Tripos”. Jest to kurs matematyczny, pozwalający uzyskać stopień licencjata. Mimo że była wybitną studentką, nie otrzymała pełnego tytułu ukończenie uczelni. Był on przyznawany tylko mężczyznom. Zasadę tą Cambrige zmieniło dopiero w 1948 roku. Tytuł na jaki mogła w tamtym czasie liczyć Joan, i który otrzymała, to “double first”. Na ostatnim roku nauki udało jej się uzyskać miano Wrangler’a. To tytuł nadawany studentom oraz studentkom otrzymującym najwyższe wyniki na końcowych egzaminach z matematyki. Matematyczne zdolności Clarke pozwoliły na zdobycie przez nią w latach 1939-1940 stypendium Helen Gladstone. W 1939 roku wyróżniono ją nagrodą Philippa’y Fawcett.
Praca nad rozszyfrowaniem Enigmy
Początki w Bletchley Park
Podczas zajęć z geometrii, na umiejętności Joan, zwrócił uwagę Gordon Welchman. Wybitny matematyk pracujący w posiadłości Bletchley Park - centrum działań alianckich zajmujących się łamaniem szyfrów. Zrekrutował on Clarke do “Government Code and Cypher School” (GC&CS). Joan przybyła do Bletchley Park 17 czerwca 1940 roku. Na początku została przypisana do grupy wszystkich kobiet, które nazywano “The Girls”. Zajmowała się sprawami typowo biurowymi i administracyjnymi, jak jej koleżanki. Wykonując te same obowiązki co jej koledzy, zarabiała od nich zdecydowanie mniej przez cały okres pracy dla GC&CS. W tamtym czasie silnie wyznaczono zakres obowiązków jakimi mogły zajmować się kobiety. Kryptologia była zdominowana przez mężczyzn. Sama Clarke przyznała, że kojarzy tylko jeszcze jedną kobietę, która była kryptologiem.
Spotkanie Alana Turinga
Jej talent został jednak dostrzeżony i przeniesiono ją do grupy Hut 8. Zespół ten zajmował się problemem złamania Kriegsmarine Enigma, czyli Enigmy używanej przez marynarkę wojenną. Ustawiono dla niej niewielkie biurko w pokoju zajmowanym przez Alana Turinga, Tony’iego Kendricka i Petera Twinna. Z samym Alanem szybko się zaprzyjaźniła. Dzielili te same zainteresowania i mieli podobne osobowości. Turing osobiście, tak ustawiał jej zmiany, aby jak najwięcej czasu mogli pracować i przebywać w swoim towarzystwie. Ich zażyłość rosła i w 1941 roku doszło do oświadczyn za strony Turinga, które Joan przyjęła. Jednak zaręczyny zostały zerwane przez Alana z powodu jego homoseksualizmu. Nie zmieniło to ich przyjaźni, którą zakończyła dopiero śmierć Turinga w 1954 roku. Po rozpoczęciu pracy przy Enigmie, Clarke awansowano na lingwistę. Była to jedyna opcja, aby mogła zarabiać lepiej za swoją pracę. Absurdalność tej sytuacji polegała na tym, że Joan nie znała żadnego obcego języka. Często ironizowała na ten temat:
“grade: linguist, languages: none”. (stopień: lingwista, języki: żaden)
Praca nad Kriegsmarine Enigma
Metoda Banburismus
Alan Turing pracując nad rozszyfrowaniem Enigmy stworzył proces kryptoanalityczny zwany Banburismus. Osoby pracujące metodą Bamburismus nazywano banburystami. Zostawali nimi tylko najlepsi kryptologowie z grupy Hut 8. Było ich zaledwie ośmiu mężczyzn i Clarke, jako jedyna kobieta.
Walka z czasem
W maju 1940 roku, aliantom, udało się zdobyć ważne informacje dla pracy nad Enigmą. Zdobyto rozszyfrowany tekst i jego zaszyfrowany odpowiednik z niemieckiej łodzi patrolowej. 🛥️ To właśnie Clarke pracowała nad tymi tekstami. 📑 Miała ustalić klucz szyfrujący 🔑 użyty w tych wiadomościach. Między innymi jej praca przyczyniła się do zmniejszenia ilości zatopionych przesyłek, mających wesprzeć walczących aliantów, z 282 000 ton do 62 000 ton.
Dalsze prace nad Enigmą
Clarke zajmowała się również problemem czasochłonności deszyfracji. Nad tym samym zagadnieniem pracował jej kolega z grupy Leslie Yoxall. Jest on autorem pierwszego etapu strategii pozwalającej skrócić czas dekodowania. Clarke przyspieszyła procedurę stworzoną przez Yoxall’a przedstawiając własne rozwiązanie. Dowiedziała się jednak, że nie wniosła nic oryginalnego tylko na nowo odkryła “Dillismus”. Metodę stworzoną przez znanego kryptologa z czasów I Wojny Światowej Dillwin’a Knox’a. Całą więc zasługę za usprawnienie procesu deszyfracji przypisano Yoxall’owi i proces ten nazwano “Yoxallismus”. Gdy główny ciężar pracy nad Enigmą został oddelegowany do Stanów Zjednoczonych w 1943 roku, część pracowników Hut 8 przydzielono do innych zajęć. Clarke jednak została na swoim stanowisku. Wybitny kryptolog i najlepszy banburista Hugh Alexander, uznawał Joan jako jedną z najlepszych w grupie. Miała w sobie wiele zapału do wykonywania tego zadania. Potrafiła zostać dłużej po zmianie, aby przeprowadzić jeszcze kilka dodatkowych testów. W 1944 roku Clarke została zastępcą dowódcy Hut 8. Jednak ze względu na jej płeć, stopowano jej dalsze awanse.
Praca i życie po wojnie
Po wojnie pracowała dla GCHQ (Government Communications Headquarters) - agencji do spraw wywiadu i bezpieczeństwa, która pierwotnie została założona jako GC&CS. W 1946 roku (niektóre źródła podają rok 1947) Joan odznaczono Orderem Imperium Brytyjskiego (Member of the British Empire - MBE). 🏅 Jest on przyznawany osobom cywilnym lub wojskowym za wybitne zasługi lub osiągnięcia dla społeczeństwa. Pracując dla GCHQ poznała emerytowanego podpułkownika Johna Kennetha Ronalda Murray’a, który służył w Indiach. Pobrali się 26 lipca 1952 roku w Katedrze Chichester. Za sprawą męża zainteresowała się numizmatyką. Gdy stan zdrowia męża pogorszył się, oboje odeszli z GCHQ i przeprowadzili się do Crail w hrabstwie Fife. W 1962 roku Clarke z mężem przeprowadziła się do Cheltenham i wróciła do pracy. Osiągnięcia i praca Clarke oraz innych kryptologów podczas II Wojny Światowej ujrzały światło dzienne w 1974 roku po zniesieniu ustawy o tajemnicach urzędowych. Mimo to Joan pozostała w cieniu swoich kolegów, o których słyszano znacznie częściej w kontekście rozpracowania Enigmy.
Emerytura
Joan odeszła na emeryturę w wieku 60 lat w 1977 roku. Po śmierci męża w 1986 roku przeprowadziła się do Headington w hrabstwie Oxfordshire. Tam kontynuowała swoją pasję związaną z monetami. 🪙 W numizmatyce wykazała to samo zaangażowanie i sumienność co w kryptologii. Brytyjskie Towarzystwo Numizmatyczne doceniło jej dokonania przyznając Clarke w 1987 roku Złoty Medal Sanford Saltus. 🏅 W kręgu jej zainteresowań leżały również botanika 🌱, szachy ♟️ oraz robótki na drutach 🧶. Dodatkowo w latach osiemdziesiątych pomagała m.in. sir Harry’iemu Hinsleyowi (angielskiemu historykowi i kryptologowi) zgłębiać tematy związane z łamaniem szyfrów podczas II Wojny Światowej.
Joan Clarke zmarła w swoim domu w Headington, w Oksfordzie 4 września 1996 roku. Adres jej ostatniego zamieszkania uhonorowano niebieską tablicą (ang. blue plaque) w 2019 roku. 🔵 Jest to tablica informująca o związku danego miejsca z ważną osobą. W ten sposób uhonorowano tą wspaniałą kobietę i jej dokonania zarówno w dziedzinie kryptologii jak i numizmatyce. Mimo sytuacji, kiedy to ze względu na swoją płeć nie była traktowana sprawiedliwie, udało jej się zaistnieć w świecie zdominowanym przez mężczyzn. Jej zdolności, oddanie sprawie i wytrwałość sprawiły, że była szanowana i traktowana na równi przez kolegów z pracy.
Zostaw komentarz